" جستجوی یك جوان در پی هویت ، از برخی لحاظ همان جستجوی معنای زندگی است."(اریكسون)

"مقدمه"
از واژه های پر معنای ادبیات نوجوانی و جوانی ، " هویت " می باشد معنای این عبارت همزمانی آغاز تأمل و تفكر درهویت خویش و شروع نوجوانی است. پدیده ای كه بعدها و در سالهای جوانی به صورت تكوین هویت یابحران هویت ظاهر می شود. لذا مهمترین سالهای زندگی یعنی دوران نوجوانی و جوانی عرصه تجلی شكل گیری و یا از هم پاشیدگی هویت می باشد.

" تعریف هویت"
در میان تعاریف متنوعی كه در باب هویت فرد ذكر شده اظهار نظر " جان گاردنر" از صراحت وجامعیت بیشتری برخوردار است . او می نویسد:" یك فرد جوان باید بیاموزد كه بیش از هر چیز خودش باشد ، در جایی كه بیشترین ارزش را برای دیگران دارد - دیگرانی كه مطمئنا ً برای او نیز عزیزتر از هر چیز دیگر هستند مراد از اصطلاح " هویت " چنین رابطه متقابلی است كه متضمن یكی بودن با خویشتن و در عین حال به نوعی سهیم شدن با زندگی درونی دیگران است."

" مفهوم بحران هویت" 
مطابق تعریف مذكورحفظ تعادل میان " وحدت با خود" و " حضور در تجربه باطنی دیگران" از نشانه های احراز هویت محسوب می شود بر این اساس هر گاه تعادل مذكور بر هم خورده و حالت عدم توازن میا ن آنها به وجود آید نوعی اختلال یا بحران در هویت پدیدار می شود آن وضعیت را اریك فروم با زیبایی خاصی چنین توصیف می كند :" لزوم همرنگ شدن {با دیگران} با از دست رفتن هویت بیشتر می شود."
ازعبارت " فروم" چنین برداشت می شود كه فرد تأمین انتظارات دیگران ومانندآنها شدن را بر " خود واقعی بودن" ترجیح دهد ناگریز است بهای سنگینی بپردازد و آن دست كشیدن ازخود انگیختگی و فردیت است." اریكسون" نیز بحران هویت را در عدم توانایی نوجوان برای قبول نقشی كه جامعه از او انتظار دارد ، معنا می كند. شایدمشكلات متعددی باشد كه فرد در سالهای بعد زندگی به جهت بحران هویت با آن مواجه خواهد شد.

" زمینه های پیدای بحران هویت" 
از چالش های مهم مبحث حاضر چگونگی نفوذ پدپده بحران هویت در فرهنگ تفكر و باورهای قشرهایی از جامعه ماست . برخی از زمینه های تاریخی ظهور بحران به شیوه بر خورد ما با تمدن غرب در حدود دویست سال پیش بر می گردد . آن زمان غرب در موقعیت بسیار خوبی از جهت پیشرفتهای علمی قرار داشت ولی روش پیشینیان ما عمدتاً بر دو رویكرد در قبال تحولات اروپا متكی بود: الف) طرد ، نفی و انكارو. ب) مرعوب شدن، خودباختگی وتسلیم. و رویكرد سومی كه مبتنی بر اخذ و اقتباس آگاهانه از پیشرفتهای علمی و صنعتی غرب همراه با حفظ ارزشها، اصالتهاو فرهنگ و تمدن خودی باشد، چندان مورد توجه قرار نگرفت و لذا فاصله موجود میان ما و غرب از لحاظ علمی و فنی بیشتر شد و زمینه ساز این تفكر گردید كه برای جبران گذشته ها وپر كردن فاصله طولانی به وجود آمده چاره ای جز غرب گرایی ، غرب باوری و غرب پرستی نیست . لازمه این گرایش به فرهنگ غربی جداشدن و دست كشیدن از هویت و فرهنگ خودی بود. لذا این باور در اذهان عده ای به وجود آمد كه قطع پیوند با ریشه های فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی و نفی خویشتن تنها راه چاره است . همانگونه كه برخی نظیر " تقی زاده " بر این باور بودند كه " هیچ راهی برای ما نمانده است جز اینكه از سر تا پا فرنگی شویم". علاوه بر زمینه های تاریخی ، برخی عوامل موجود در عصر جدید نیز به بحران هویت دامن زده است مسایلی نظیر گسست فرهنگی ، فرد گرائی افراطی سكولاریسم ، تضاد نسلها، تغییرات پر شتاب زندگی ، خلأ آرمانی ، فقدان عامل دین و مذهب ، پدیده كلان شهرهای بزرگ و نظام نا كار آمد آموزش و پرورش هر یك در جای خود ، اثرات تعیین كننده ای بر بحران هویت داشته و روند آن را شتاب بخشیده است كه فرصت پرداختن به همه آنها نیست ولیكن از باب اشاره ،به گفتاری از مارسیا‹ 1985› اكتفا می كنیم . به گفته وی " در جوامعی كه مذهب وجود ندارد ، نوجوانان بحران {هویت} شدیدتری را تجربه می كنند چرا كه مذهب به مهمترین سؤالات نوجوانان یعنی : از كجا آمده ام ؟ چه كسی هستم ؟ به كجا خواهم رفت و چه باید بكنم ؟ پاسخ می دهد." 


" راه كارها وپیشنهادها"
غالبا ًراه كارهای اساسی متكی بر شناخت دقیق مسأله بوده ورابطه منطقی باآن دارد . در این مورد نیز همین قاعده صادق است و در كوتاه مدت و دراز مدت ، پیشنهادهای مشتمل بر جنبه علمی و كاربردی و قابل طرح مورد نیاز را انجام داد:

الف - بازنگری در محتوی و مضمون كتابهای درسی به ویژه در سالهای نوجوانی و ارائه مطالب جدیدی كه به ایجاد بینش نوینی نسبت به خود، زندگی و نقشی كه او می تواند ایفا نماید، منجر شود.

ب- بازنگری در محتوی مضمون و شیوه ارائه برنامه های ویژه كودكان ، نوجوانان و جوانان در صدا وسیما به گونه ای كه به ایجاد دلبستگی عمیق نسبت به فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی منجر شده و در یافتن هویت فرهنگی و هویت تمدنی آنان را یاری دهد.

ج- تلاش در جهت حل معضل كاهش انگیزه تحصیلی ، ترك تحصیل ، توقف پشت دیوار بلند كنكور و بیكاری كه هر یك عامل مهمی در ایجاد سر خوردگی و بی هویتی است.
در كوتاه مدت نیز اقدامات قابل پیشنهاد عبارتند از:

1. تقویت زمینه های تبادل فكری و هم اندیشی با نسل جوان به منظور درك مشكلات و معضلات درونی آنان و پاسخ به پرسشهای بنیادین .
2. توسعه مناسبات میان والدین و فرزندان از حیث عاطفی ، روحی و كلامی به منظورجلب اعتماد نسل جوان و در نهایت گرایش به الگو پذیری با هدف تحكیم هویت خانوادگی آنان. 
3. تقویت زمینه های بروز و حضور نوجوانان و جوانان در عرصه های مشاركت و تصمیم گیری های اجتماعی با هدف تحكیم هویت جمعی آنان .
4. یاری رساندن به نوجوانان و جوانان برای شناخت هر چه بیشتر توانمندیهایشان تا علاوه بر متناسب بودن انتظارات آنان از خویش با توانمندیها ، این گروه سنی بتوانند موفقیت های بیشتری در تحصیل ، شغل و زندگی بدست آورند با هدف تحكیم هویت شخصی آنان. 
5. تشویق اطرافیان نوجوان و جوان به ویژه اولیاء و مربیان برای این منظور كه در سنین مذكور به فرد از منظر جدیدی به عنوان " مشاور " به او نگریسته شود و در عمل نیز آنچه كه لازمه تحقیق این رویكرد می باشد ، مراعات گرددتا این تحقیق این رویكرد می باشد مراعات گردد تا این نسل عملا ً احساس منزلت و شخصیت قابل احترام نموده و در نهایت احساس هویتی ارزشمند و با افتخارنماید.
6. تفهیم این واقعیت به نسل جوان كه " زندگی كردن" غیر از " با معنا زندگی كردن " است اینها دو چیزجدا از یكدیگرند " زندگی كردن " به خودی خود افتخاری نمی آفریند ولیكن بامعنا زیستن در خور افتخار و تكریم خاصی است.
7. ایجاد و تقویت زمینه هایی كه به مددآن نوجوان و جوانان قادر به تفكر منتقدانه نسبت به فرهنگ بیگانه و به ویژه فرهنگ غرب باشند این امر زمینه رابرای تكوین هویت فرهنگی پایدار و برخورد مؤثر با هجوم فرهنگی مهیا می كند. 

منبع: رادیو جوان